Κροκοδείλια δάκρυα για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης

Στις 29 Μαΐου 2010 συμπληρώνονται 557 χρόνια από την άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς το 1453. Είναι ημέρα «μνήμης και πένθους» (αποφράς ημέρα) κυρίως για την εκκλησία και τα προσφυγικά σωματεία.
Η κιτρινόμαυρη σημαία με τον δικέφαλο αετό έχει αναγορευτεί σε δεύτερη εθνική σημαία μετά την επίσημη γαλανόλευκη. Οι εφημερίδες και οι τηλεοπτικοί σταθμοί ήδη προανήγγειλαν σχετικά αφιερώματα.
Ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερες μορφές του «γένους», και αν δεν είχε κάνει το λάθος να ταχθεί υπέρ της ένωσης των εκκλησιών και να αναγνωρίσει τα πρωτεία του πάπα της Ρώμης (Ουνίτης - Ενωτικός), σίγουρα θα είχε ανακηρυχθεί και άγιος.
Οι θρύλοι για τον «μαρμαρωμένο βασιλιά, που θα αναστηθεί και θα ξαναπάρει την Πόλη», είναι ακόμα ζωντανοί.

Γιατί, όμως, η εκκλησία και τα προσφυγικά σωματεία θεωρούν το «Βυζάντιο» ως κάτι δικό τους;

Το Βυζάντιο, που τότε αποκαλούνταν Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πολλές δεκαετίες πριν το 1453 είχε περιοριστεί ουσιαστικά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης.
Η οικονομία του στηρίζονταν κυρίως στην στρατηγική θέση της Πόλης. Ήταν εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο, κάτι που απέφερε σημαντικά κέρδη και φόρους. Επιπλέον έσοδα είχε από τα διόδια που επέβαλαν στα διερχόμενα από τον Βόσπορο πλοία, τις λιμενικές διευκολύνσεις κλπ.
Ακριβώς επειδή είχε αυτόν τον χαρακτήρα, οι βασικότερες παροικίες ήταν εκείνες των τότε ναυτηλιακών και εμπορικών δυνάμεων της δυτικής Μεσογείου: Γενοβέζων, Βενετών, Καταλανών, Ισπανών, Φράγκων κλπ.
Η ναυτική υπεροπλία εκείνων των δυνάμεων, μαζί με τα ισχυρά (απόρθητα) τείχη, ήταν το βασικό αμυντικό στήριγμα της Πόλης απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, που εκείνη την εποχή είχε μεταφέρει την πρωτεύουσά της στην Αδριανούπολη.
Ο τυπικά «Αυτοκράτορας των Ρωμαίων» ήταν φόρου υποτελής στον Σουλτάνο και ουσιαστικά αιχμάλωτός του , αφού εκείνος έλεγχε και τις δύο πλευρές της Προποντίδας. Επιπλέον ο Σουλτάνος έκτισε στα βόρεια της πόλης, στις ευρωπαϊκές ακτές του Βοσπόρου, στο πιο στενό σημείο του, ένα ισχυρό φρούριο (Ρούμελι Χισάρ). Τα κανόνια που τοποθετήθηκαν εκεί ήταν ό,τι πιο προηγμένο είχε να επιδείξει η πολεμική τεχνολογία της εποχής. Έτσι ανάγκαζε τα διερχόμενα πλοία να πληρώνουν φόρο διέλευσης, κάτι που μείωσε τα έσοδα της Πόλης, αλλά έθιξε και τα συμφέροντα των δυτικών ναυτηλιακών συμμάχων της. Έγινε φανερό πλέον, ότι ο Σουλτάνος δεν θα ανεχόταν στο μέσον της αυτοκρατορίας του έναν άλλο ηγεμόνα.

Στην ίδια την Πόλη βασίλευε η παρακμή, η διαφθορά, η πολιτική αποσύνθεση και οι θρησκευτικές έριδες. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχε προσχωρήσει στον μοναχισμό, με αποτέλεσμα το κράτος να στερηθεί εργατικά χέρια και στρατεύσιμους για την υπεράσπισή του. Μόνο μέσα στην πόλη υπήρχαν, όπως λέγεται, περί τα 300 μοναστήρια με 10.000 καλόγερους, ενώ διάφορες αναφορές και εκτιμήσεις ανεβάζουν τον συνολικό αριθμό ακόμα ψηλότερα, την ίδια στιγμή που οι υπερασπιστές της ήταν λιγότεροι από 10.000. Και δεν έφτανε μόνο αυτό, αλλά στη συντριπτική τους πλειοψηφία αντιστρατεύονταν την ένωση με την Καθολική εκκλησία, κάτι που θα εξασφάλιζε την βοήθεια των Δυτικών.
Ο αυτοκράτορας υποστήριζε τις αποφάσεις της Συνόδου της Φερράρας-Φλωρεντίας (1439), βάσει των οποίων είχε συμφωνηθεί η ένωση των δύο εκκλησιών. Οι εκπρόσωποι του πάπα μαζί με την ενωτική μερίδα και με την παρουσία του βασιλιά και του πατριάρχη Γρηγορίου, συλλειτούργησαν από κοινού στην Αγία Σοφία, στις 12 Δεκεμβρίου 1452, και διακήρυξαν πανηγυρικά την ένωση των εκκλησιών.
Αυτό όμως αρνήθηκαν να το δεχτούν οι ανθενωτικοί και άρχισαν να προπαγανδίζουν και να ξεσηκώνουν τον κόσμο εναντίον της. Ο δε Γεώργιος Σχολάριος, ο μετέπειτα πρώτος πατριάρχης της άλωσης (ως Γεννάδιος), επικεφαλής των ανθενωτικών, από το κελί του στην μονή του Παντοκράτορος εκτόξευε απειλές και κατάρες για την προδοσία της πίστεως και έκαιγε βιβλία εθνικών φιλοσόφων όπως του ελληνιστή Πλήθωνα. Ανθενωτικός ήταν και ο πρωθυπουργός Μέγας Δούκας Λουκάς Νοταράς ο οποίος είπε το περίφημο εκείνο: «Κρειττότερόν εστιν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν.» (Είναι προτιμότερο να δούμε να κυριαρχεί στην μέση της Πόλης το φακιόλι των Τούρκων παρά την καλύπτρα των Λατίνων.)
Καλλιεργούσαν την ηττοπάθεια και διέδιδαν ότι «είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψη». Ως τέτοιο «θείο» σημάδι μάλιστα, ερμήνευσαν μια έκλειψη σελήνης που συνέβη την 23η Μαΐου 1453, σπέρνοντας τον πανικό και ενισχύοντας τις υπονομευτικές ενέργειες. Μετά την πτώση της Πόλης ο Γεννάδιος διακήρυττε δημοσίως: «Δεν βλέπετε ότι η Ορθοδοξία εθριάμβευσεν; Από του νυν, ουδέν πλέον φοβείται».

Ο Σουλτάνος αντάμοιψε πλουσιοπάροχα αυτές τις υπηρεσίες των ανθενωτικών. Ανακήρυξε τον Γεννάδιο Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης και, εκτός από πνευματικό, τον αναγνώρισε και ως εθνικό ηγέτη όλων των χριστιανών της επικράτειάς του. Ο πατριάρχης δηλαδή αντικατέστησε τον αυτοκράτορα, αλλά ως υποτελής του Σουλτάνου στην πράξη έγινε Υποσουλτάνος με αυξημένες διοικητικές και πολιτικές αρμοδιότητες. Έτσι, από αυτήν την «απιστία» των ανθενωτικών προς τον Ρωμαίο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, δημιουργήθηκε το «Ρωμαϊκό Γένος» (Ρουμ μιλέτ – Ρωμιοσύνη).
Παραποιώντας την αλήθεια και μετατρέποντας τον εκκλησιαστικό μηχανισμό σε σχολείο πλύσης εγκεφάλων, έκαναν μερικούς από τους Ρωμιούς υπηκόους τους να πιστεύουν ότι είναι ένα «Γένος» και μάλιστα να είναι και περήφανοι γι΄αυτό. Και ενώ, όχι μόνο δεν υπερασπίστηκαν την Πόλη, αλλά και υποβοήθησαν στην κατάληψή της από τους Οθωμανούς, σήμερα κλαίνε με κροκοδείλια δάκρυα και εκθειάζουν τον τελευταίο αυτοκράτορα τον οποίο τότε είχαν προδώσει.

Ο τελευταίος Αυτοκράτορας της Ρωμιοσύνης

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος ή Κωνσταντίνος Δραγάτσης ήταν γιος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου και της Έλενας Δραγάτση (Ντραγκάτς – Драгач), κόρης του Σέρβου άρχοντα των Σερρών. Πήρε όχι μόνο το όνομα του Σλάβου παππού του Κωνσταντίνου, αλλά κράτησε και το επώνυμό του Δραγκάτσης (Ντραγκάτς).
Εκείνη την εποχή οι Σέρβοι ηγεμόνες είχαν υπό την κατοχή τους όλη την Μακεδονία, την Θεσσαλία, και τη Δυτική Θράκη. Δηλαδή οι Μακεδόνες πρόγονοί μας ήταν υπήκοοι των Σέρβων και κατά συνέπεια αναφέρονταν ως Σέρβοι. Ο τελευταίος επομένως αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης από άποψη καταγωγής ήταν Σλαβορωμιός.
Ο Κωνσταντίνος αυτοπροσδιορίζονταν και υπέγραφε ως αυτοκράτωρ των Ρωμαίων. Εκείνη την περίοδο η επικράτειά του περιορίζονταν στα όρια της Κωνσταντινούπολης και του Δεσποτάτου του Μυστρά στην ανατολική Πελοπόννησο (Μοριάς), όπου ήταν ακόμα ζωντανή η σλάβικη γλώσσα. Ίσως δεν είναι καθόλου τυχαίο που το 1427 ανέλαβε την δεσποτεία της Βόστιτσας (σημερινό Αίγιο) και κατόπιν την διοίκηση του Δεσποτάτου του Μυστρά.

Η Κωνσταντινούπολη ήταν μία πόλη-κράτος κατά το πρότυπο της Βενετίας, της Γένοβας κλπ. οι οποίες είχαν υπό την κυριαρχία τους όλα σχεδόν τα νησιά του Αιγαίου, τον δυτικό Μοριά, την Ρούμελη και την Ήπειρο. Ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης δεν θεωρούσε αυτές τις περιοχές δικές του και δεν τις διεκδικούσε από τους Φράγκους, Λατίνους και Καταλανούς κατόχους τους.
Όπως μας πληροφορεί ο βυζαντινός ιστορικός της άλωσης Γεώργιος Φραντζής, ο πατέρας του Κωνσταντίνου πούλησε το 1423 την Θεσσαλονίκη στους Βενετούς έναντι 50.000 δουκάτων. Επειδή όμως οι καλόγεροι της πόλης δεν ήθελαν την υπαγωγή τους στην Καθολική εκκλησία, αντέδρασαν όπως οι συνάδελφοί τους της Κωνσταντινούπολης.
Για τον ηγούμενο της μονής Βλατάδων Θεσσαλονίκης, υπάρχουν στοιχεία (Κ. Ν. Σάθα Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Βενετία 1872, τ. Α’) πως συνεργάστηκε με τους Οθωμανούς. Οι καλόγεροι με επιστολή τους το 1430 στον Μουράτ Β΄ που πολιορκούσε την Θεσσαλονίκη, τον συμβούλεψαν να αποκόψει τους σωλήνες του υδραγωγείου της πόλης που ερχόντουσαν από τον Χορτιάτη. Ο Σουλτάνος ακολούθησε τις οδηγίες τους, η Θεσσαλονίκη έπεσε και ευγνωμονών τους έδωσε και άλλα προνόμια, τσιφλίκια, ακίνητα στην πόλη και φοροαπαλλαγές, τα οποία διατηρούν μέχρι σήμερα.
Οι καλόγεροι και οι δεσποτάδες αποδείχτηκαν οι μεγαλύτεροι χαμαιλέοντες. Ήξεραν ότι οι Οθωμανοί δεν έθιγαν τα συμφέροντα όσων υποτάσσονταν οικειοθελώς και έσπευδαν πρώτοι να δηλώσουν υποταγή.
Σήμερα είναι αυτοί που μας πουλάνε πατριωτισμό, γιατί τα προνόμια που έχουν στην Ελλάδα, πουθενά αλλού οι συνάδελφοί τους δεν έχουν. Το πρόσφατο σκάνδαλο της μονής Βατοπαιδίου απεκάλυψε τα μεσαιωνικά προνόμια που απολαμβάνουν οι μονές, οι εκκλησίες και οι μητροπόλεις.
Η ικανότητά τους να επηρεάζουν τις μάζες, κάνει τους πολιτικούς να μη τολμούν να θίξουν αυτά τα προνόμια.
Σήμερα που γίνονται τόσες απολύσεις και περιορισμός των εργαζομένων στο δημόσιο, κανένας δεν τολμάει να μιλήσει για περιορισμό των κληρικών, σε μια εποχή μάλιστα που τα μέσα επικοινωνίας και μεταφοράς επιτρέπουν σε έναν κληρικό να εξυπηρετήσει περισσότερες εκκλησιαστικές κοινότητες.
Συγχωνεύουν δήμους και νομαρχίες για την εξοικονόμηση πόρων και δεν τολμούν να συγχωνεύσουν μητροπόλεις σε επίπεδο περιφερειών, αφού οι μητροπολίτες είναι υψηλόμισθοι δημόσιοι υπάλληλοι.

Την Μακεδονία για τη οποία σήμερα φωνάζουν ότι "είναι μία και ελληνική ότι δεν μπορεί να ανήκει και σε σλαβόφωνους", ο αυτοκράτορας Ιωάννης ΣΤ’ Καντακουζηνός την παραχώρησε μαζί με την Θεσσαλία και τη Δυτική Θράκη στον Σέρβο ηγεμόνα Στέφανο Δουσάν (Συμφωνία Σκοπίων 1342).
Όταν εισβάλανε οι Οθωμανοί στα Βαλκάνια, το Βυζάντιο είχε Συνθήκη φιλίας μαζί τους. Έτσι, όταν οι άλλοι βαλκανικοί λαοί, μεταξύ των οποίων και οι πρόγονοι των σημερινών Μακεδόνων, Θεσσαλών και Δυτικοθρακών, υπό την ηγεσία των Σέρβων ηγεμόνων, πήγαν να αντιμετωπίσουν τους κατακτητές στη μάχη του Μαρίτσα (Έβρου 1371), οι Βυζαντινοί έμειναν τελείως αδιάφοροι.
Όταν το 1453 οι Οθωμανοί πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη, ο αυτοκράτορας δεν είχε κανέναν Βαλκανικό ή Μικρασιατικό χριστιανικό λαό ή ηγεμόνα ως σύμμαχο. Εξαργύρωσε την μέχρι τότε συμπεριφορά του απέναντί τους. Ούτε αυτός νοιάζονταν για εκείνους, ούτε εκείνοι γι’ αυτόν.

Στο τέλος Μαρτίου 1453, σε μια απογραφή που διενεργήθηκε από τον Γεώργιο Φραντζή, διαπιστώθηκε ότι στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν διαθέσιμοι για την άμυνα 4.983 Ρωμαίοι στρατιώτες, πολλοί από τους οποίους ήταν μισθοφόροι, και λιγότεροι από 2.000 αλλοδαποί. Ανάμεσα στους ξένους ήταν 700 Γενουάτες με αρχηγό τον Γενουάτη Ιωάννη Ιουστινιάνη (Giovanni Giustiniani) ενισχυμένοι και από 200 άντρες του Πελοπονήσιου καρδινάλιου Ισίδωρου, που είχε έρθει ως απεσταλμένος του πάπα της Ρώμης.
Το λιμάνι και την αλυσίδα που έφραζε τον Κεράτιο κόλπο την φύλαγαν μεγάλα Βενετικά και Γενοβέζικα πλοία, καθώς οι Βυζαντινοί δεν είχαν καθόλου ναυτικό. Ακόμα και τα πλοία που πέντε χρόνια νωρίτερα είχαν μεταφέρει τον Κωνσταντίνο από τον Μυστρά στην Κωνσταντινούπολη ήταν Καταλανικά.
Υπεύθυνος της άμυνας της πόλης ήταν ο Γενουάτης Giovanni Giustiniani (Ιωάννης Ιουστινιάνης). Άλλωστε, η εικόνα που προκύπτει από τα περισσότερα χρονικά, είναι ότι αυτοί που αντιστάθηκαν περισσότερο ήταν οι Γενουάτες μισθοφόροι παρά οι ίδιοι οι Βυζαντινοί. Αυτός ο ήρωας, όμως, δεν τιμάται από τους σημερινούς θιασώτες του Βυζαντίου επειδή ήταν Λατίνος.
Υπεύθυνος για τα πυροβόλα, τις μηχανές ρίψης υγρού πυρός, τους πύργους και τις επισκευές των τειχών ήταν ο Γερμανός μηχανικός Ιωάννης Γκράντ. Ήταν δηλαδή με σημερινούς όρους ο διοικητής του Μηχανικού. Η καταγωγή του όμως τον καταδίκασε στην αφάνεια.

Απεναντίας ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής είχε στο πλευρό του πολλούς Ρωμιούς συμμάχους, όπως οι εξισλαμισμένοι Ζαγανός πασάς και Μαχμούτ Μπέης κ.α. Το μεγάλο κανόνι με το οποίο γκρέμισε τα τείχη, το κατασκεύασε ο Ούγγρος Ουρβανός στήν Αδριανούπολη. Ο τελευταίος βασιλιάς του Πόντου Δαυίδ ήταν υποτελής στον Μωάμεθ και η συνθήκη συμμαχίας που είχε μαζί του, εκτός από τον φόρο υποτέλειας, προέβλεπε και την παραχώρηση 800 Ποντίων μισθοφόρων στον οθωμανικό στρατό.
Οι σημερινοί βυζαντινολόγοι της Ελλάδας αποφεύγουν να αναφερθούν στις αιτίες που το Βυζάντιο κατά τους τελευταίους αιώνες δεν είχε συμμάχους μεταξύ των χριστιανικών λαών και ηγεμόνων της περιοχής.
Το αποφεύγουν, όπως ο διάβολος το λιβάνι, γιατί πρέπει να εξηγήσουν γιατί αυτοί οι λαοί και οι ηγεμόνες δεν ένιωθαν το Βυζάντιο περισσότερο δικό τους από ότι τους Οθωμανούς.
Αλλά και η βοήθεια που είχε ο τελευταίος αυτοκράτορας από τους Δυτικούς, δεν οφείλονταν στην χριστιανική αλληλεγγύη, αλλά στο γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη εξυπηρετούσε τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή.

Μετά την άλωση της πόλης ο μηχανισμός του πατριαρχείου με τη στήριξη του Σουλτάνου έγραψε την ιστορία και τους θρύλους όπως ήθελε και την επέβαλε στο ποίμνιό του το οποίο μετέτρεψε σε Ρωμαίικο Γένος.
Μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όλος αυτός ο μηχανισμός κόλλησε σαν βδέλλα στο νεοελληνικό κράτος και επέβαλε αυτήν την απατηλή άποψη για τον ρόλο και τον χαρακτήρα του Βυζαντίου και του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.
Σήμερα εκείνοι που υποβοήθησαν την άλωση της Πόλης, εκείνοι μοιρολογούν με κροκοδείλια δάκρυα για τον χαμό της.